شیخ ‌ ‌‌‌آقـا‌ بزرگ تهرانی(1293-1389 ق)از کتابشناسان برجسته‌ای است که هنگام شناسایی آثار شیعیان متوجه اشـکالات‌ فـراوان‌ در‌ فـهرستها، تراجم و…، حتی کتابهای مرجع شده است و به مناسبت، در کتاب ارزنده الذریعه‌ الی تصانیف الشیعه آن ایرادات را تـذکر داده است.

از جمله امور مورد توجه‌ شیخ آقا بزرگ، بررسی‌ ثبت‌ نام شاعران در منابع مـختلف است و در این زمینه تـذکرات در خـور توجه زیادی می‌دهد.از آنجا که منابع دست اول و وزین مورد استفاده وی بوده و معمولا ایرادات آنها‌ به کتابهای دیگر نیز راه می‌یابند، مناسب دانستیم تذکرات اصلاحی ایشان را در نام شاعران در یکجا گرد آوریم.در صورتی کـه آن کتابها تحقیق و تصحیح شوند این نوشته نیز می‌تواند‌ سودمند‌ باشد.

دانلود مقاله ی «تصحیح نام شاعران»

قبلا تذکر چند مطلب لازم است:

الف)بنابراین است که اصلاحات را با دلیل ذکر کنیم.هر جا دلیل نیامده به این معنا است که خود شیخ-دست کم در آن قـسمت کـه آدرس‌ داده‌ایم-دلیلی‌ ذکر نکرده است.

ب)مطالبی که در این مقاله می‌آید عین ترجمه الذریعه نیست بلکه در موارد فراوان ناچار به تلخیص شدیم یا اینکه اشکال برگرفته و تلفیقی از چند جای‌ کتاب‌ است و گاه عـبارات الذریـعه را جا به جا کرده و در قالب دیگر عرضه داشتیم.

ج)نظر به اینکه شیخ آقا بزرگ کتابشناس برجسته‌ای بود، اشکالاتی که به صورت احتمال‌ بیان‌ می‌کند‌ نیز باید مورد توجه قرار‌ گیرد‌ از‌ این رو آنـچه را کـه ایشان به صورت احتمال بیان می‌کند نیز می‌آوریم.

د)جهت بیان هر اشکال، نام اشتباه شاعر را عنوان‌ قرار‌ می‌دهیم‌ و در ذیل آن، نام درست را بر‌ اساس‌ گفته آقا بزرگ می‌آوریم.

ه)روشن است که نمی‌توان اصـلاحات ایـشان را-هـر چند با قطع بیان کـند-بدون بـررسی مـجدد و دقیق‌ پذیرفت.هدف‌ ما‌ از این مقاله این است که با توجه به امکانات‌ بیشتر در عصر حاضر، تذکرات، مورد بررسی پژوهشگران قرار گیرد.

و)شیخ بـا عـلامت اخـتصاری به بسیاری از کتابها اشاره‌ می‌کند.در‌ مواردی‌ که نـام کـامل کتاب را یافتیم آن را می‌آوریم و در‌ غیر‌ این صورت خود علامت اختصاری را ذکر می‌کنیم.

خان حاتم برخوردار بیگ

جهانگیر شاه-پادشاه هند-وی را به عنوان‌ سفیر‌ نزد‌ شـاه عـباس اول فـرستاد و پس از بازگشت به قدری از دولت‌ صفوی‌ و ایران تجلیل کرد که جـهانگیر غضبناک شد.در برخی نسخه‌های تذکره نصر آبادی«خان حاتم»ضبط شده‌ که‌ صحیح‌ آن«خان عالم»است؛ چنان که در تذکره نصر آبـادی، ص 56 و صـبح گـلشن، ص 151‌ آمده است.(ج 9، ص 286).

عمر خیام

اگر چه«خیام»معروف است اما«خیامی»منسوب به«خیام» درست است.(ج 9،‌ ص 310)

رشکی قمی

معاصر غزالی مشهدی بـود.خوشگو در تـذکره‌اش از او در حرف «را»نام برده، حال آنکه«اشکی»درست‌ است.(ج‌ 9، ص 79 و 360)

بهجت، محمد مهدی فروغ اصفهانی

در ریحانه الادب، ج 1،‌ ص 185«بهجت»تخلص‌ محمد مهدی فروغ اصـفهانی خـوانده شـده، در حالی که تخلص او«فروغ»است و «بهجت»تخلص پدر او‌ محمد‌ باقر اصفهانی است.(ج 9، ص 146-9147

ذهبی کاشانی، میر حیدر

در خـزانه عـامره، ص 411‌ نـام‌ شاعر به صورت فوق آمده، در حالی که «ذهنی کاشانی» درست است.از ذهنی کاشانی در این‌ مـنابع‌ یـاد‌ شـده است: آتشکده آذر، ص 243؛تغ، ص 54؛تذکره میخانه، ص 260؛خوان خلیل،‌ فهرست‌ کتابخانه دانشگاه، ج 2، ص 284.(ج 9، ص 342 و 343)

شهاب جمندی، قاضی شهاب الدین

از مـعاصران‌ سـام‌ میرزا است و شرح حالش را در تحفه سامی، ص 77 آورده،‌ اما‌ به غلط«جمندی»چاپ شده 1 که «مرندی»درست است.«مرندی»در دانـشمندان آذربـایجان،‌ ص 210‌ و تـذکره روشن، ص 363 ذکر شده‌ است.(ج‌ 9، ص 556)

شفهیهیه، ابوالحسن علی بن حسین علی

شهید اول(م 786)یکی از قصاید او‌ رادر‌ مدح اهل بیت شـرح کـرده‌ است.در‌ ریاض گاهی‌ از‌ او‌ به«شهیفیه»و گاهی به«شفیهیه»یاد می‌کند.ظاهرا دومی تصحیف‌ است.در‌ امل الآمل و مـجالس المـؤمنین «شـهیفیه»است.(ج 9، ص 562).

صادق سبزواری

شاید«سبزواری»در گلستان مسرّت،‌ تصحیف«شیرازی»است.‌ (ج 9، ص 579)

صالحی خراسانی

میر علی‌ شیر در مجالس النفائس،‌ مجلس‌ 2، ص 118 و 290‌ شرح‌ حالش را آورده و غزل او را با تخلص«صالح»در ص 290 ذکر کـرده،‌ امـا‌ اسم او در ص 118‌ و در‌ صبح گلشن، ص 244‌ به غلط«صالحی» ضبط شده‌ است‌ و نیز در تذکره حسینی، ص 186«صـالحی کـتابدار» اسـت.(ج 9، ص 588)

رضائی رازی نوربخشی

«رضائی»در صبح‌ گلشن، ص 177 آمده و آن‌ تصحیف«رضا»‌ است.نام دقیق‌ او‌ چنین‌ است:«شاه رضا بن شاه‌ بهاء الدوله».وی از اولاد شـاه قـاسم نـور بخش است.شرح حال او در آتشکده آذر، ص 212‌ و تذکره خوشگو مسطور است.(ج 9،‌ ص 365‌ و 369)

سالمی تفرشی

صبح گلشن، ص 194‌ شرح حال او را آورده اسـت.گمان مـی‌کنم او را با سایلی قرشی اشتباه گرفته است.(ج 9،‌ ص 421)

رفیعا نایینی اصفهانی

در تذکره نصرآبادی، ص 128 و تغ،‌ ص 59‌ و صبح‌ گلشن، ص 182 و ریحانه الادب نام شاعر بـه صـورت فوق آمده، اما در تذکره خوشگو و ریاض العارفین، ص 131«رفیقا»ضبط شده که ظاهرا ایـن صـحیح است.(ج‌ 9، ص 377-378)

خاتمی کسوئی

وی از خادمان خواجه کسوئی بوده.لطائف نامه، مـجلس 2، ص 49 و تـرجمه مـجالس النفائس توسط قزوینی، مجلس 2، ص 223 نام او را به اشـتباه«خاتمی»ثبت کـرده‌اند.اما‌ درست‌ آن«خاکی»است؛چنان که در مجالس النفائس ترکی آمده است. 2  (ج 9، ص 277 و 283)

جیشی آذربایجانی

از سوی شاه اسماعیل صفوی مـلقب بـه«ملک الشعرا»، و«گرز الدین» شد.در تـذکره روشـن نام او‌ بـه«جیشی»تصحیف‌ شـده و درسـت آن«حبیبی» است.(ج 9، ص 231)

حمید معمایی

قزوینی در ترجمه مجالس النفائس، مـجلس 3، ص 239 نـام او را «حمید»نوشته در حالی‌ که«جمشید»درست‌ است؛چنان که در لطائف نامه،‌ مجلس‌ 3، ص 69 می‌خوانیم.(ج 9، ص 267)

حامد کرمانی، اوحد الدیـن ابـو حامد بن ابی الفخر(م 635)

شرح حالش در آثـار البلاد، ص 164 و نفحات،‌ ص 532 و حبیب السـیر،‌ ص 67 و…آمـده.آتشکده آذر او را به اشتباه«ابو حامد» معرفی کـرده، در حـالی که«حامد»درست است.(ج 9، ص 228)

عذری یا عجزی تبریزی

در ایام شاه ابو تراب گلستانه ساکن اصفهان شد.در آتـشکده آذر،‌ ص 31 و تـذکره روشن، ص 446 و به نقل از آن در دانشمندان آذربـایجان، ص 272«عـذری»ضبط شـده و در آتشکده یزدان، ص 309 3

و تـغ، ص 88«عـجزی»است.نام درست این شاعر«عصری»‌ اسـت‌ چـنان که‌ در تذکره نصر آبادی، ص 306 و تغ، ص 90 می‌خوانیم. (ج 9، ص 709 و 725)

زمانی لاهیجی

چند سال شاگرد میر معزّ الدین محمد در یزد بود.در صـبح گـلشن،‌ ص 191‌ و به پیروی از او قاموس الاعلام ترکی و ریـحانه الادب او را «زمـانی لاهیجی»نامیده‌اند؛اما نـام درسـت«زمانای ‌‌لاهـیجی»است؛‌ چنان که معاصر او نـصرآبادی در تذکره‌اش، ص 399 چنین نام برده است.4 (ج‌ 9،‌ ص 405 و 407)

زینتی علوی محمودی، عبد الجبار علوی

معاصر محمود غزنوی ومسعود غزنوی است.لباب الالبـاب، ج 2، ص 39 وی را«زیـنتی»نامیده.ابوالفضل بیهقی در تاریخ خود، ص 131 چاپ دکتر‌ فـیاض از او بـه«زینبی»یاد‌ کـرده‌ کـه ایـن صحیح است؛ زیـرا او بـنا به گفته سمعانی منتسب به آل زینبی در بغداد بوده است. شعر او در ترجمان البلاغه، حدائق السحر، لغت فـرس، لبـاب الالبـاب و…آمده است.شرح‌ حالش را اقبال در حواشی حدایق السـحر و دکـتر صـفا در تـاریخ ادبـیات ایـران، ج 1، ص 465 آورده‌اند.(ج 9، ص 408)

ریاضی کشمیری، احسن اللّه خان ملقب به فصحات خان

صبح گلشن،‌ ص 187 به پیروی از نشتر عشق او را«ریاضی» نامیده، اما«راضی»درست است؛چنان که در تذکره روشن، ص 233- 234 می‌خوانیم، وی در دهه پنجم قرن دوازدهم درگذشت.(ج 9، ص 348 و 397)

تقی اوحدی بلنبانی(973-1030)

نصرآبادی او را«بـلنبانی»خوانده و«لنبان»را یکی از نواحی اصفهان شمرده است.در حالی که«بلیانی»درست است و شاعر از نوادگان اوحد الدین ابو عبد الله بلیانی صوفی(م 680)است که در نفحات،‌ ص 243 آمده است.

عده‌ای دیگر گمان کرده‌اند که این شاعر همان تقی کـاشی، مـؤلف تذکره خلاصه الاشعار است و او را«اوحدی کاشی»نامیده‌اند.

شرح حال«بلیانی»در آتشکده آذر، ص 298 و تغ، ص 33‌ آمده‌ است.(ج 9، ص 173)

عاشقی هروی

لطائف نامه،‌ مجلس‌ 2، ص 41«عاشقی هروی»نوشته، اما«عشقی هروی»درست است؛چنان که قزوینی در ترجمه مجالس النفائس، مجلس 2، ص 214 و حسینی در تذکره‌اش،‌ ص 209‌ گفته‌اند.(ج 9، ص 673 و 723)

گلشنی کاشی

علاوه بر‌ شاعر‌ خـطاط هـم بوده است.سام میراز در تحفه سامی، ص 157 شرح حالش را آورده.در متن کتاب«کاشی» 5 است، ولی در‌ فهرست‌ چاپی‌ آن«شیرازی»ذکر شده.ظاهرا«کاشی»از غلطهای نسخه است.(ج 9، ص 935)

تأثیر، محمد حسن

آیتی در آتشکده یزدان، ص 279 نام شاعر را«مـحمد حـسن» دانسته و او را از نوادگان میرزا جعفر قـزوینی‌ خـوانده‌ که‌ در عصر شاه عباس حاکم یزد بوده است.ظاهرا او«محمد تأثیر»است و آیتی‌ در نام او و نام جدش به اشتباه افتاده؛زیرا بنا به نقل تذکره نصر آبادی، ص 86‌ مـیرزا‌ جـعفر در دهه هشتم قرن یـازدهم از دنـیا رفت.(ج 9، ص 165)

عاصمی هروی

در لطائف‌ نامه، مجلس 3، ص 78«عاصمی»است.امادر ترجمه مجالس النفائس توسط قزوینی، مجلس 3، ص 254‌ و صبح‌ گلشن، ص 273«عاصی»است.ظاهرا دومی درست است.(ج 9، ص 673 و 674)

دوش باف، بهزاد بیک‌ بن‌ سهراب بیک قورچی

پدرش از غلامان شاه عباس اول بود.بهزاد در نستعلیق و نسخ‌ مـهارت‌ داشـت‌ و از این راه ارتزاق می‌کرد.شرح حالش در تذکره نصرآبادی، ص 147 آمده است.

در تذکره‌ خوشگو نام او و نام پدرش تصحیف شده است.نام او را«دوش باف»و نام‌ پدرش‌ را«محراب‌ یک گرجی»نوشته است، در حالی که«دوستاق»درستاست.(ج 9، ص 331)

آقا بیگه جلایر

وی از زنان شاعر و معاصر‌ سلطان حسین بـایقرا اسـت.میر علی شـیر لودی در مرآت الخیال، ص 336-337‌ شرح‌ حالش‌ را ذکر و به غلط او را«آقا بیگه»نامیده است.نام درست«آفاق بیگه»است؛چنان که میر علی شیر‌ نـوایی‌ در‌ مجالس النفائس ذکر کرده است.(ج 9، ص 9)

شمشاد، ملا شمس الدین صفیر‌ تبریزی

میرزا صائب در بـیاض او را از شـاعران تـبریز شمرده، اما تذکره نصرآبادی، ص 365 و آتشکده‌ آذر،‌ ص 233 و تذکره روشن، ص 392 او را از شاعران قم‌ شمرده‌اند‌ و او ار ماهر در صفیر(نوعی موسیقی)و‌ مانند‌ بهزاد‌ در نقاشی دانـسته‌اند.وی ‌ ‌مـلقب به«شمسا» است، اما‌ نام‌ او در شمع انجمن به«شمشاد»تصحیف شده است.(ج 9، ص 615)

بدرجا جرمی، فخر الزمان

بدر الدین‌ چـاچی(شاشی)از شـاعران سـلطان محمد تغلق‌ شاه‌ و شاهان‌ دیگر‌ هند‌ در دهلی و ملقب به«فخر الزمان»بود‌ و همانجا از دنیا رفت.خود او دیوانش را در سـال 745 جمع آوری‌ کرد‌ و طبق فهرست مجلس، ج 3،‌ ص 273 نسخه‌ای از‌ آن‌ در کتابخانه مجلس نگهداری می‌شود‌ و قـصایدش را بنولکشو چاپ کرده‌اند.تخلص او در غـزلهایش«بدرچاچ»است.اما تـذکره خوشگومیان او و بدر‌ جاجرمی‌ اشتباه کرده است.(ج 9، ص 128)

بایزید

ملازم سلطان‌ میرزا بایقرا بوده‌ و عنوان فوق را قزوینی‌ در‌ ترجمه مجالس النفائس مجلس 1، ص 193 ذکر کرده.اما چنان که در لطائف نامه،‌ مجلس‌ 1، ص 19 آمده نام وی«برندق»است.(ج‌ 9،‌ ص 125)

صبیحی سمرقندی

تذکره حسینی،‌ ص 188 نام فوق‌ را ذکـر و او را از زهاد خوانده است.گمان می‌کنم او را با صبحی کشمیری‌ یا‌ صبحوحی سمرقندی اشتباه کرده است.(ج 9،‌ ص 598)

صالح مشهدی،‌ مولانا‌ میرک

در مطلع الشمس،‌ ج 2، ص 436 به غلط«صالح مشهدی»آمده، اما «صالحی مشهدی»درست است.شرح حال او در مجمع الخواص 4،‌ ص 48‌ و آتشکده آذر، ص 86 ذکر شده‌ و شـعرش‌ در‌ گـلستان‌ مسرت،‌ ص 277 و پژمان، ص 263 آمده است.(ج 9، ص 590)

صفی نیشابوری، صفی الدین

شعر او در آتشکده آذر، ص 86 ذکر شده و شعرش در گلستان مسرت،‌ ص 277 و پژمان، ص 263 آمده است.(ج 9، ص 590)

صفی نیشابوری، صفی الدین

شعر او در آتشکده آذر، ص 138 ذکر شده و گمان می‌کنم با صنعی نیشابوری اشتباه شده‌ است.(ج‌ 9، ص 617)

انصاف خراسانی هـندی، مـحمد ابراهیم

تذکره سرخوش، ص 8 و تذکره روشن، ص 79 و صبح گلشن، ص 45 نام شاعر را محمد ابراهیم نوشته‌اند، اما معاصر او‌ شیر‌ علی لودی(م 1102)در مرآت الخیال، ص 304 و 305«محمد مقیم»نوشته که این درست است.(ج 9، ص 108)

خواجه خورد، خسرو سمرقندی

مجالس النفائس، مجلس 6،‌ ص 114 عنوان فـوق را اشـتباهی‌ به‌ جای«خواجه خسرو»نوشته، اما در صفحه 286 درست ضبط شده است.خواجه خسرو سمرقندی قاضی سمرقند و مدرس مدرسه‌ الق بیگ میرزا بود.(ج 9، ص 294)

میر مختوم‌ نیشابوری(م‌ 830)

شاگرد شاه قاسم انوار‌ بود‌ و محبت نامه میر غیاث الدین عـلی تـرخان را بـه نظم درآورد.به تکفیر او توسط مـعاصرانش، شـاهرخ وی را بـه زندان افکند.شرح حال و اشعار او در لس، ص 180؛مجمع‌ الفصحاء،‌ ج 2، ص 34؛ریاض العارفین، ص 236 و ریحانه الادب، ج 3، ص 500 آمده است.

نویسنده مجالس النفائس، مجلس 1، ص 8 و 184 نام او را سید محمد خوانده‌ و بیان داشـته‌ کـه چـون عهده‌دار خدمتگذاری قاسم انوار شد او را«میرمخدوم»نامید.این مطلب در ریـحانه الادبـ، ج 4، ص 133‌ به نقل از سفینه الشعراء، ص 272 نیز آمده است.بنابراین شاید«مختوم»تصحیف«مخدوم»باشد. (ج‌ 9،‌ ص 1018)

تمکین کرمانشاهی(ت 1085)

صبح گلشن، ص 90 او را کرمانشاهی خوانده و در پی اشتباه او قاموس الاعلام ‌‌ترکی‌ و ریحانهالادب همین اشـتباه را مـرتکب شـده‌اند.حال آنکه«کرمانی»درست است.وی از قصبه بم کرمان‌ و از‌ نوادگان شاه نعمت الله ولی کرمانی اسـت.شرح حال این شاعر دریغ، ص 33 و ریاض‌ العارفین، ص 77 آمده است(ج 9، ص 176)

امنی یزدی، میرزا محمد

شرح زندگی او‌ در مجمع الخواص، ص 278‌ آمده و امتی تربتی خراسانی شـاعر دیـگر اسـت که شرح حال او در تذکره نصر آبادی، ص 261 و صبح گلشن، ص 38 آمده و هر دو دارای دیـوان شـعر هستند.اما‌ نویسنده تذکره روشن در ص 71 در مورد آن دو اشتباه کرده و هر دو را«امنی یزدی»نامیده است.(ج 9، ص 95 و 96)

امین تبریزی

نام درست شاعر«امنی تبریزی»است، بر خـلاف آنـچه در‌ دانـشمندان‌ آذربایجان، ص 53 آمده.شرح حال امنی تبریزی در مجمع الخواص، ص 278 مذکور است.(ج 9، ص 96 و 104)

امینی تبریزی

وی معاصر سام مـیرزا اسـت.محمد عـی تربت در دانشمندان آذربایجان، ص 54‌ شاعر را«امینی»خوانده، حال آنکه«امین»درست است.(ج 9، ص 104 و 106)

اسیری ترک

در حاشیه لطائف نامه، ص 8«اسیری»آمده، در حالی کـه«امیری» درسـت اسـت.(ج 9، ص 75)

برقی استرآبادی، خواجه غیاث الدین محمد

در شمع‌ انجمن و آتشکده آذر، ص 151 چنین آمده، اما«بزمی» درست است.ج(9، ص 133 و 134)

جمال هروی

از نزدیکان عـبد الرحـمن جامی است.در ترجمه مجالس النفائس توسط قزوینی، مجلس 4، ص 278‌ نام‌ شاعر به صورت فـوق آمـده،‌ امـا‌ «جلال‌ هروی»درست است؛چنان که در لطائف نامه، مجلس 4، ص 104 و تذکره روشن، ص 140 آمده است.(ج 9، ص 201 و 204)

حباب اصفهانی،‌ میرزا فـتح الله خوزانی

به فـرمان شاه اسماعیل در‌ جنگ‌ ماوراء النهر شرکت کرد و در همانجا کشته شد. معاصرش لطفعلی در آتشکده آذر، ص 371 شرح حـالش را نـگاشته، امـا‌ در‌ آنجا‌ به اشتباه به جای«جناب»، «حباب» نوشته شده و تاریخ قتل‌ او نیز اشتباهاست.در آفتاب عالمتاب و تـذکره روشـن، ص 165 نیز اشتباه نوشته شده است.(ج 9، ص 205‌ و 229)

جمال همدانی

صبح گلشن، ص 106 نام شاعر را«جمال»نوشته، اما«جلال» درست اسـت.(ج 9،‌ ص 204)

مرشد یـزدجردی(م 1030)

وی در بـروجرد به دنیا آمد.برخی شرح حال نگاران او را «یزدجردی»خوانده‌اند و آن‌ تصحیف«بروجردی»است.(ج‌ 9،‌ ص 1030)

عیشی ساوجی، قاضی عیسی بن خواجه شـکر الله

تغ، ص 94 تـخلص‌ ایـن‌ شاعر‌ را«عیشی»نامیده، اما«عیسی» درست است.(ج 9، ص 778-779)

عشرت فروشانی، علی بن عین علی

شاگرد حسن علی بن‌ عبد‌ اللهـ‌ شـوشتری بود و در مشهد وفات یافت.در بعضی فهرستها دیده‌ام که دیوان او چاپ‌ شده‌ است.شرح حال او در تغ، ص 90 و تذکره روشـن، ص 455 و تـذکره‌ نصر‌ آبادی، ص 338 آمده است.در تغ، ص 90 نام او«عشرت»ضبط شده، در حالی که«عشرتی»درست‌ است.(ج‌ 9، ص 721)

فرهی

نصر آبـادی در تـذکره‌اش، ص 378 به عنوان«ملاهی فرهی رشتی»از او‌ یاد‌ کرده.گمان‌ مـی‌رود«فرهی»اشتباه نـسخه اسـت.نصر آبادی قطعه‌ای از او نقل کرده که نشان مـی‌دهد تـخلص او«فریبی»است:

همین بس‌ است‌ گلم را میان لاله رخان

که بلبلی چو فریبی خوش نوا دارد

قطران ترمذی

نام فوق‌ در‌ صبح گلشن، ص 334 آمـده.ظاهرا آن را از تـذکره دولتشاه گرفته و درست آن«قطران تـبریزی»است.(ج‌ 9،‌ ص 885 و 886)

معین سبزواری

شرح حـال او با ایـن عـنوان در صـبح گلشن،‌ ص 433 امده.شاید «سبزواری»تصحیف«شیرازی»باشد.(ج 9، ص 1077)

عبد الغفار هروی

معاصر و مصاحب عـبد القـهار بود.شرح حالش در مجالس‌ النفائس،‌ مجلس 2، ص 30 و 203 مذکور است.در حاشیه برخی نسخه‌های آن‌ «عـبد‌ الغـفار»نوشته شده، اما«عبد الرزاق»درست است.(ج 9، ص 687‌ و 691)

روحی سمرقندی

ریاض العارفین، ص 331 شـاعر را«روحی»نامیده‌ که‌ تصحیف است.

در مـنابع مـختلف«روحانی»ضبط شده است؛مانند مجمع الصفحا، ج 1، ص 240، نـام‌ کـامل‌ شاعر«حکیم ابوبکر محمد بن علی‌ روحانی»است‌ و معاصر‌ بهرام‌ شاه‌ و سلطان شمس الدین بـوده اسـت.(ج‌ 9،‌ ص 386 و 388)

رامیان اصفهانی، میرزا محمد علی بـن عـبد الله

طبابت را‌ نـزد‌ برادرش محمد نـصیر آمـوخت.آتشکده آذر، ص 378 شرح حال و اشعار‌ او را آورده و در‌ مـتن‌ از او بـه«رامیان»نام برده، ولی در فهرست«رهبان»آمده که دومی صحیح است؛چنان که در‌ تذکره‌ روشن، ص 266 می‌خوانیم.(ج 9،‌ ص 394)

ساقی چرکسی، لطف علی‌ بـیگ‌ بـن اسماعیل

شمع انجمن او‌ را‌ به اشتباه«ساقی»نامیده، تخلص درست او «سـامی»است.شرح حـالش در صبح گـلشن، ص 196 و تـغ،‌ ص 63 و آتـشکده آذر، ص 14‌ آمده‌ است.(ج 9،‌ ص 423)

سائلی خراسانی

اصل او از عراق‌ اسـت و دانش را در خراسان فراگرفت و در معما، خط و موسیقی مهارت داشت.شرح‌ حالش‌ در مجالس النفائس، مجلس 3، ص 66‌ و 238‌ آمده.در‌ ص 66 و در‌ صبح گـلشن، ص 196«سـائلی» ضبط شده که اشتباه است، بـلکه«سالمی»صحیح اسـت.(ج 9، ص 421)

ساعا تـبریزی، مـحمد‌ صالح

در عـصر‌ شاه جهان(م 1076)بـه هـند سفر کرد.نام او‌ در‌ تدکره‌ نصرآبادی،‌ ص 308‌ و تذکره خوشگو، «سیار»ضبط شده، اما«ستّار» درست است؛چنان که در دانشمندان آذربایجان، ص 174 و تذکره حـسینی، ص 157 و تـذکره سـر خوش، ص 47 آمده.(ج 9،‌ ص 430-431 و 480)

شایان گکهر

در تذکره حسینی، ص 177 نام این شـاعر بـه اشـتباه«شایان»نوشته شـده، امـا«شادمان»درست اسـت؛چنان که در تذکره سرخوش، ص 59-60 تذکره خوشگو و تغ، ص 69 آمده‌ است.دیوان‌ او در لاهور چاپ شده است.(ج 9، ص 491-492)

شجاع اصفهانی، سید شجاع الدین محمود بن خلیفه سلطان بن خلیفه اللّه

تذکره روشن، ص 340 به صورت فوق، شـجاع اصفهانی را‌ به‌ اشتباه نوه خلیفه اسد اللّه دانسته است.بلکه وی پسر برادر خلیفه اسد الله است.شرح حال او در آتشکده آذر، ص 178 و تغ،‌ ص 70 آمده است.(ج 9، ص 507)

شرقی قزوینی، نظام الدین احمد بن مولانا مشقی

در تذکره نصرآبادی، ص 261«شرقی»آمده، اما«شرمی»درست است؛چنان کـه در تـذکره نصرآبادی، ص 479 و آتشکده آذر، ص 226‌ و پژمان، ص 239 می‌خوانیم.(ج‌ 9،‌ ص 518)

مجد الدین دایه رازی

نام فوق در آتشکده آذر، ص 216 است.نام درست«نجم الدین» است.شرح حالش در این منابع است:نفحات الانس، ص 389؛عشاق، ص 110؛تذکره خوشگو؛تذکره حسینی، ص 347، ریاض‌ العارفین،‌ ص 148؛بهش 1، ص 320 و گلشن، ص 507(ج 9، ص 960 و 1146)

مقیم شیرازی، قوچی بن ملاقیدی

صبح گـلشن، ص 441 نـام او را«قوچی بن ملاقیدی»ذکر کرده، اما «فوجی نیشابوری»درست‌ است.(ج‌ 9، ص 1092)
... 

ادامه در سایت گفتگو با زرتشتیان