به قلم علیرضا شاهپور شهبازی
(دوره هخامنشی)
ـ به گفته هرودت کمبوجیه بر خلاف قوانین پارسی با دو خواهر خود پیمان زناشویی بست (یکی هئوتسا و دیگری که نامش را نبرده است) (کتزیاس که این داستان را به اشاره آورده است نام او را رکسانا ـ رئوخشنه – یا روشنک آورده است: شهبازی، کورش بزرگ، ص325، یادداشت 19).
ـ داریوش بزرگ فرَتَه گونَه دختر برادر خود اَرتانَه را به زنی گرفت (هرودت، تاریخ، ج7، بند 224).
ـ به ادعای کتزیاس داریوش دوم خواهر خود پروشات را به زنی داشت (کتزیاس، پرسیکا، گزیده 15 ـ الف. یاکوبی، ص 496).
ـ به گفته پلوتارخ اردشیر دوم با دو دختر خود زناشویی کرد (زندگانی اردشیر، بند 27).
ـ گفته اند که تری تخمه از سرداران پارسی با خواهر خود رئوخشنه (روشنک) زناشویی کرد (کتزیاس، پرسیکا، گزیده 55? یاکوبی ص471).
ـ اردشیر سوم با خواهر خود هئوتسا (پلوتارخ، زندگانی اردشیر، بند 26).
ـ داریوش سوم (کلیه مآخذ درباره او را در کتاب برو، Berve، زیر شماره 721 خواهید یافت) همسر خواهر خود استاتیرا بود.
ـ یکی از سرداران او (داریوش سوم) مادر خود را به زنی داشت (کنتوس کرتیوس، تاریخ اسکندر، ج8، فصل 2، بند 19).
(دوره اشکانی)
برای دوره اشکانی نیز موارد معینی سراغ داده اند.
ـ ادعا کرده اند فرهادک (فرهاد پنجم) پسر فرهاد چهارم و کنیز ایتالیایی او موزا (Musa) با مادر خود ازدواج کرد (منابع در باب موزا در کتاب کاراس ـ کلاپرُت، ص 15).
ـ در یک گزارش نجومی به زبان بابلی و خط میخی مربوط به سال 236 تاریخ سلوکی (برابر با 75 ق م) این گونه آمده است (ساکز ـ هونگر، ص507): «[نوشته شد] در سال 172 از تاریخ اشکانی [که برابر است با] 236، در عهد ارشک شاه و اسپبرز (Ispubarza) ملکه و خواهر او»، چنانکه گفتی شاه اشکانی خواهر خود را به همسری پذیرفته بوده است.
ـ یک طومار اشکانی به زبان یونانی که در اورامانِ کردستان یافته اند با این جمله آغاز می شود (مینز، طومار اشکانی از اورامان کردستان، ص28 و 31): «در عهد فرمانروایی شاه شاهان، ارشک، نیکوکار، دادگر، نامدار و یونان دوست، و [آنِ] ملکه، سیاکَه (Siace)، که هم همسرش است و هم خواهرش از سوی پدر، و آریازاته (Aryazate)… دختر پادشاه بزرگ تیگران که نیز همسرش است، و آزاته (Azate)، همسر [شاه] و خواهر او از سوی پدر، در سال 225 در ماه اپلئیوس (Apellaeus)… این سند در پیش گواهان نوشته آمد.»
در اینجا چنان می نماید که پادشاه اشکانی سه زن داشته است که دو تای آنها خواهران او بوده اند.
(دوره ساسانی)
از دوره ساسانی موارد معدودی داریم… (مواردی که از سوی دکتر شهبازی مورد تردید جدی قرار گرفته حذف کردیم)
ـ به صراحت نوشته اند مهران گشنسپ از بزرگان دربار خسروپرویز با خواهر خود پیوند زناشویی داشت که پس از قبول دین نصاری، او را طلاق گفت (هُفمان، ص95).
ـ ادعا کرده اند که یزدگرد دوم در هشتمین سال پادشاهی خود «دختر خویش را که به همسری گرفته بود بکشت» (همان منبع، ص 50).
ـ کواذ (قباد) دخترش سامبیکه را به زنی کرد و از او کاوس زاده شد (مارکوارت، ایرانشهر، ص130، یادداشت6 . نیز کریستن سن، ایران در زمان ساسانیان، ص377).

منبع: افسانه ازدواج با محارم، علیرضا شاهپور شهبازی