به قلم م. آ. داندامایف
فرستنده: فرشید شرفی
«هخامنشیان ساکنان استان ها یا شهرها و حتی یک قبیله ی کامل را، هنگامی که علیه حکام پارسی شورش می کردند، به بردگی می گرفتند. قسمت عمده ی این بردگان را برای کار به املاک شاه یا بلند پایگان پارسی می فرستادند [و] بقیه را در زمینی وادار به سکونت می کردند. گروه آخری را در اختیار مالکان خصوصی می گذاشتند که بابت آن ها بایستی به شاه مالیات می پرداختند.
در یکی از نامه ها ساتراپ مصر به نام آرشامی خطاب به پیشکار املاکش آشکارا شیوه ی به دست آوردن برده را روشن می کند. در این نامه گفته می شود که هنگام سرکوبی شورشی در مصر، پیشکار سابقش شماره ی بی شماری «گاردا» شامل صنعتکار و اموال دیگر به دست آورد و تمام این غنائم را به اموال خصوصی آرشامی اضافه کرد. هم اکنون هنگام شورش جدید در مصر سفلی، پیشکار باید درباره ی تهیه ی گاردا و اموال دیگر برای اربابش دلسوزی کند و حتی این غنائم را از جای دیگر به دست آورد. بنابراین پیشکار اموال آرشامی بایستی تعدادی گاردای صنعتکار را تهیه می کرد [و] روی تن آن ها داغ مهر آرشامی را می زد و این گارداها را به مایملک او می افزود؛ همانگونه که مباشر پیشین کرده بود.
از مضمون این نامه چنین بر می آید که گاردا همان برده بوده چون روی بدن او داغ مهر صاحبش را می زدند.
اینگونه در پی جهان گشایی هخامنشیان در پارس جهش تندی از نظام بردگی ـ پدرسالاری اولیه، به بهره کشی از کار سودمند بردگان بیگانه در زمینه ی ساختمان، کشاورزی و صنعت انجام گرفت».
منبع: تاریخ ایران از زمان باستان تا امروز، ا. آ. گرانتوسکی و دیگران، ترجمه: کیخسرو کشاورزی، ص 89
تاریخ ایران از زمان باستان تا امروز ص 89
