نوشتاری از اینجانب در مجله آینه پژوهش، ش 44، خرداد و تیر 1376

در ‌‌‌شـماره 37‌ مجله وزین آینه پژوهش نوشتاری تحت عنوان «شاهکارهای ادبی» به چاپ رسید کـه‌ در‌ آن 57 شـاهکار ادبی معرفی گردید. در اینجا چند شاهکار ادبی دیگر معرّفی می شود. در‌ آن شماره نام صناعاتی کـه در پاره ای از آثار به کار رفته‌ معرّفی و توضیح داده‌ شد,‌ لیکن بخشی از این صناعات هـنوز نامگذاری نشده است.

58. تمام خـطبه هـای حضرت امیرالمؤمنین(ع) شاهکار ادبی است, لیکن زیبایی کلام زیر برای کسی که با زبان عربی آشنایی نداشته باشد نیز‌ محسوس است. آغاز:

سبحان اللّه حقاً حقاً, انّ المولی صمد یبقی, یحلم عنّا رفقاً رفـقاً, لولا حلمه کنّا نشقی, حقاً حقاً صدقاً صدقاً, انّ المولی یسائلنا ویوافقنا ویحاسبنا, یا مولانا لاتهلکنا وتدارکنا‌ واستخدمنا‌ واستخلصنا, حلمک عنّا فد جرّأنا.1

دانلود مقاله شاهکارهای ادبی 2

59. واصل بن عطاء (80 ـ 131ق) نمی توانست حرف (راء) را درست تلّفظ نـماید. لذا هـنگام سخن گفتن الفاظی را به کار می برد که‌ حرف‌ (راء) در آنها نباشد; به گونه ای که حتّی نزدیکترین افراد نمی دانستند که او توان تلفّظ (راء) را ندارد. نامه زیر ـ که تقریباً در تمام کلمات آنـ‌ حـرف‌ (راء) به کار رفته ـ به او داده شد تا بخواند:

امر امیرالامراء الکرام ان یحفر بئر علی قارعه الطریق فیشرب منها الصادر والوارد.

واصل بن عطاء آن را بی درنگ‌ این‌ گونه‌ خواند:

حکم حاکم الحکّام الفخام ان‌ ینبش‌ جبّ‌ عـلی جـادّه الممشی فیسقی منه الصادی والغادی.2

60. خطبه زیر نیز از واصل بن عطاء با حذف حرف (راء) است. آغاز:

الحمد للّه‌ القدیم‌ بلاغایه,‌ والباقی بلانهایه, الّذی علا فی دنوّه, ودنا فی‌ علّوه,‌ فلایحویه زمان, ولایحیط بـه مـکان, ولایـؤده حفظ ماخلق, ولم یخلقه علی مـثالٍ سـبق, بـل انشأه ابتداعاً, وعدّله اصطناعاً.3

61. سوره‌ برائت‌ به‌ واصل بن عطاء داده شد تا بخواند. وی آغاز آن‌ را (برائه من اللّه ورسوله الی الذین عاهدتم من المـشرکین فـسیحوا فـی الارض اربعه اشهر) بالبداهه این گونه‌ خواند:

عهد من‌ اللّه ونبیّه الی الّذیـن عـاهدتم من الفاسقین فسیحوا فی البسیطه هلالین‌ هلالین.4

62. حرف (راء) از ابیات زیر حذف شده است. آغاز:

وشادن سألته عن اسمه

فقال لی باللثغ عباث

بات یعاطینی‌ سخامیه

وقال لی‌ قد هـجع النّاث5

63. احـمد بـن حسن بن علی (649 ـ 728ق) خطبه‌ زیر‌ را‌ بدون الف انشاء کرده اسـت. آغاز:

حمدتُ ربی جلّ من کریم محمود, وشکرته عزّ من‌ عظیم‌ معبود,‌ ونزّهته عن جهل کلّ ملحد کفور, وقدّسته عـن قـول کـلّ مفسد غرور, کبیر

_______________________________

1. بحار,‌ ج40,‌ ص172.

2. شذرات الذهب فی اخبار من ذهب, ابـن عـماد, بیروت, دارالکتب العلمیّه, ج1,‌ ص183.

3. نوادر‌ المخطوطات, عبدالسلام هارون, مصر, چاپ دوم, 1392ق, ص134; جمهره خطب العـرب, احـمد زکـی صفوت,‌ مصر,‌ چاپ دوم, 1381ق, ج2, ص501.

4. نوادر المخطوطات, ص126.

5. نوادر المخطوطات, ص126.

آینه پژوهش » شماره 44 (صفحه 8)

لو تقوّم فـی‌ فـهم‌ لحـدّ,‌ قدیر لو تصوّر فی رسم لحدّ, لو عرته فکره تصوّر لتصوّر, ولو حدّته فکره لتقدّر.6

64. قصیده‌ بی نـقطه از سـالک در مـدح امام علی(ع). آغاز:

اسداللّه سرّ داور کل

اسداللّه صهر‌ صدر‌ رسل

محرم سر کردگار ودود

ولد عمّ احمد محمود7

65. قصیده بی نقطه دیگر از سـالک در مـدح‌ امام‌ علی(ع).‌ آغاز:

مهر در دار حمل آمده در اوّل سال

کوه و صحرا همه را‌ لاله‌ و گل مالامال

آمده سرو دل آرا و در آوا صلصل

آمده روح ده کلّ مروّح سلسال8

66. در‌ ابیات‌ زیـر از حـریری, صـناعت رقطاء (حرفی منقوط و حرفی غیر منقوط) به‌ کار‌ رفته است. آغاز:

سید قُلَّب سبوق مبرّ

فِطن مغرب‌ غـروف‌ عیوب

مخلف مـتلف اغرّ فرید

نابه فاضل ذکیّ انوف9

67. در‌ ابیات‌ زیر علاوه بر اینکه تمام حروف, منقوط است, تـمام حـروف را مـی توان‌ به‌ هم متصل نمود. به عبارت‌ دیگر‌ این ابیات‌ موصّل‌ نیز‌ می باشند. آغاز:

فتنتنی فـجنّتنی تَجَنّی

بتجنٍّ یـفتنّ‌ غبّ‌ تجنّی

شغفتنی بجفن ظبی غضیض

غنج یقتضی تغیّض جفنی10

...

ادامه در سایت گفتگو با زرتشتیان