تهیه: فرشید شرفی
نظر به اینکه دیدگاه صاحب نظران در مورد تاریخ، مورد توجه بسیاری از پژوهشگران است، گزارش چند تن از صاحب نظران در مورد زنان ایران باستان را می آوریم.سعید نفیسی:
«در زمان ساسانیان جامعه متکی بر خانواده و مالکیت بود. تعدد زوجات در برخی از موارد و درباره ی برخی از مردم به فتوای موبدان مجاز بود و برخی از پادشاهان قطعا زنان متعدد داشته اند. به جز زنان مشروع برخی از مردم زنان نامشروع هم داشتند که یا زرخرید بودند و یا اسیر جنگی. زن می بایست مطلقا فرمانبردار شوهر باشد..

موضوعی که در آن بحث کرده اند و برخی منکر شده اند اما اسنادی در برابر آن هست زناشویی با نزدیکان است که در دین زردشت اصطلاح خاصی برای آن هست و «خویتک دس» می گفتند.

این گونه از زناشویی در همه ی دین های باستان به جز مذهب مصریان قدیم ممنوع بوده اما در اوستا و در کتابهای دینی پهلوی اشاراتی به روا بودن آن هست و حتی در کتاب «شایست لاشایست» که از کتابهای دینی است صریحاً گفته شده: «خویتک دس گناهان بزرگ را از میان می برد.» و در نظر گردآورندگان این کتاب یک گونه از عبادت بوده است.

شواهد تاریخی فراوان هم هست که برادر و خواهر با هم ازدواج کرده اند و در کتاب دینکرت هم این نوع از زناشویی را باعت شکوه یزدانی و عبادتی تلقی کرده اند». (تاریخ تمدن ایران ساسانی، ص 54)

تاریخ تمدن ساسانی ص 54

هاشم رضی:
«در زمان ساسانیان، زنان مشمول آن انحطاط سریع شدند… زن دیگر سرور و کدبانوی خانه نبود ، تعدد زوجات و کنیزگیری شایع شد. دختران از خود اراده ای نداشتند. قوانین طلاق سست بود و دست مردان دوران انحطاط، در بیداد باز». (ادیان بزرگ جهان، ص 153 ـ 154)

ادیان بزرگ جهان ص 153

ادیان بزرگ جهان ص 154

پرویز رجبی:
«تردیدی نیست که در ایران باستان داشتن بیش از یک زن ، دست کم در مورد توانمندان امری معمول بوده است. هرودت می نویسد: همه ی مردها زنان قانونی زیادی دارند و علاوه بر این از زنان فرعی (مانند زنان صیغه) نیز بی بهره نیستند؛ اما چون داشتن بیش از یک زن با میزان دارایی در ارتباط مستقیم بود، قاعدتا مردان عادی نمی توانسته اند بیش از یک همسر داشته بوده باشند. پلوتارک تعداد زنان فرعی اردشیر را 360 می نویسد». (هزاره های گم شده، ص 452)

هزاره های گم شده ص 452