به قلم محمدمهدی ملایری (درگذشت: 1381 ش)

ابو سعید سیرافی، حسن بن عبد اللّه بن مرزبان سیرافی، عالم مشهور قرن چهارم هجری که شاگردش ابو حیّان توحیدی او را شیخ الشیوخ و امام الائمه نامیده، و در بسیاری از علوم عصر خود از لغت و نحو و فقه و کلام و فلسفه و منطق و شعر و قرآن و فرائض و حدیث و حساب و هندسه دستی توانا داشته، تا جائی که او را نماینده کامل العیار فرهنگ اسلامی در قرن چهارم هجری دانسته اند.

او دومین شخص از خاندان خویش است که به اسلام گرویده است. نخستین شخص از این خاندان پدر او بهزاد بوده که چون به اسلام گرویده پسرش ابو سعید او را عبد اللّه نامیده است. بنابراین اسلام این خاندان از قرن سوم هجری فراتر نمی رود.

ابو سعید در سال 284 (و به قولی 280 و بقولی 290) هجری در سیراف که در آن روزگار بندری بسیار معتبر و پررونق در جنوب ایران بود متولد گردیده و در سال 368 در بغداد بدرود زندگی گفته است.

ابو سعید سیرافی در نحو از شیوخ مکتب بصره و شارح کتاب سیبویه است که نوشته اند آن را در سه هزار برگ شرح کرده و به خط خودش نوشته بود. وی مدت پنجاه سال در بغداد مجلس درس و افتاء داشت و در جامع رصافه به مذهب ابو حنیفه فتوی می داد، و مجلس او مرکز علما و دانشمندان و اهل فکر و محل طرح مشکلات علمی و مسائل فقهی و حلّ آنها بود.

منبع:

تاریخ و فرهنگ ایران در دوران انتقال از عصر ساسانی به عصر اسلامی، ج 1، ص 142 ـ 143