*در گفتگو با خبرگزاری فارس، فرضیه ای را مطرح کردم با این امید که با اظهار نظرها، قضیه روشن شود. از آنجا که مدرکی برای برگزاری جشن چهارشنبه سوری در ایران قبل از اسلام نداریم و از سوی دیگر عرب ها چهارشنبه را نحس می دانستند، احتمال دادم اعراب این جشن را بنیان نهاده باشند تا نحوست این روز را بردارند. (اینجا)
خوانندگان در ذیل آن گفتگو، بدون ارائه ی مدرک، نظریات فراوان در مخالفت با این فرضیه مطرح کردند، تا اینکه دوست گرامی محمدرضا در همین وبلاگ، مدرکی نشان داد که قبل از اسلام چهارشنبه سوری در ایران برگزار می شده است. (اینجا) او چنین نوشته است:
«ادعا کردید مدرکی نداریم که قبل از اسلام جشن چهارشنبه سوری در ایران بوده اما در کتاب تاریخ اجتماعى ایران، جلد 6، صفحه 552 اومده که در زمان ساسانیان این جشن را برپا می کردند:
چهارشنبه سورى: جشن معروف ایرانى است، که هر سال شمسى در شب آخرین چهارشنبه ماه اسفند «اسفندارمز» مى گیرند و مطابق رسوم قدیم، در این جشن آتش مى افروزند و از آن مى جهند.
چنانکه از تاریخ بخارا برمى آید در زمان ساسانیان این جشن را به نام «سورى» مى گرفتند و یکبار به موجب همان کتاب، از آتشى عظیم که در این جشن افروخته بودند پاره اى آتش بجست و سراى پادشاه را بسوخت.»
پاسخ:
در تاریخ بخارا آمده است که این اتفاق در شوال سال 350 قمری رخ داد و ربطی به عصر ساسانی ندارد.
عبارت تاریخ بخارا:
«چون امیر سدید منصور بن نوح به ملک بنشست اندر ماه شوال سال به سیصد و پنجاه به جوى مولیان. فرمود تا آن سرایها را دیگر بار عمارت کردند، و هر چه هلاک و ضایع شده بود، بهتر از آن به حاصل کردند. آنگاه امیر سدید (به سراى) بنشست، [هنوز] سال تمام نشده بود که چون شب سورى‏، چنانکه عادت قدیم است آتشى عظیم افروختند، پاره آتش بجست و سقف سراى در گرفت، و دیگر باره جمله سراى بسوخت.» (تاریخ بخارا، ابوبکر محمد بن جعفر نرشخى‏ (درگذشت: 348 ق‏)، تحقیق: مدرس رضوى‏، تهران، توس‏، چاپ دوم، 1363 ش‏، ص 37)