*پژوهشگر رضا مرادی غیاث آبادی
متداول است که گفته می شود بهدینان (که از زمان ناصرالدین شاه نام خود را زرتشتی نهاده اند) در 1400 سال پیش و پس از سقوط سلسله ساسانی برای پاسداشت دین و آیین خود به هند کوچیدند. این سخن نادرستی است که از فرط تکرار شبیه به واقعیت شده است.
آنان که در حدود 1400 تا 1600 سال پیش به هند کوچیدند، نه زرتشتیان، که از طنز روزگار قربانیان سختگیری های دینی و سیاسی زرتشتی بودند. دانشمندان و کسانی همچون «ورازمهر سیستانی» و دیگر پیروان میترا و زروان که از فشارهای دین و حکومت ساسانی در رنج بودند و میهن را به ناچار به سوی هند ترک کردند.
اینکه تصور شود حمله اعراب بلافاصله موجب بسط و نفوذ اختیاری یا اجباری اسلام در سراسر ایران شد و نابودی فوری ادیان گذشته را رقم زد، تصوری نادرست اما عامیانه و متداول است. برای پی بردن به میزان نفوذ و قدرت زرتشتیان حتی در قرن ششم هجری، گزارش های اصطخری در کتاب مسالک و ممالک تا حد زیادی روشنگر است. او آورده که در ولایت فارس اکثریت مردم گبر (زرتشتی) هستند (صفحه 121) و افزوده است: «هیچ ناحیتی و روستایی نیست که نه در او آتشگاهی هست» (صفحه 97 و 106).
زرتشتیان در سال 1134 هجری قمری (1722 میلادی) با قوای محمود بن میر ویس افغان متحد گشتند و به او در تسخیر شهرهای شیراز و اصفهان که پایتخت ایران بود، کمک نمودند. شکست بعدی محمود افغان موجب بدنامی زرتشتیان و ضرر و زیان به تجار زرتشتی شد. این تجار سپس تصمیم می گیرند برای رونق بخشیدن به کسب و کار خویش راهی هندوستان شوند. موج مهاجرت زرتشتیان به هند در سال 1154 هجری قمری (1741 میلادی) با مهاجرت سیاوش بن دینیار کرمانی آغاز شد و بزودی تجار دیگری نیز بدو پیوستند. آنانی که نرفتند و در ایران ماندند، بعدها دست همکاری با آغامحمدخان قاجار دادند تا بتواند لطفعلیخان- دلاور زند- را دستگیر و کور کند و به سلسله زندیه پایان بخشد. به پاس این همکاری که بخصوص با مساعدت یکی از زرتشتیان به نام ملاگشتاسپ کرمانی صورت پذیرفت، زرتشتیان دارای جایگاه و مرتبه خوبی در حکومت قاجار گردیدند.
اما پیش از این و در عصر صفوی نیز تعداد اندکی از تجار و موبدان زرتشتی برای مقاصد تجاری یا برای تأسیس فرقه های جدید زرتشتی به هند کوچیده بودند. آنان از جمله عبارت بودند از: سعدالمراء بن مرزبان شاه، نوشیروان بن مهربان و موبد آذرکیوان. آذرکیوان همان موبدی است که دست به ساختن و جعل لغات و نامه ها و کتاب های مجعول (همچون کتاب «دساتیر») زد و آنها را به عصر باستان نسبت داد.
جعلیات زرتشتی که قبلاً کمرنگ تر بود، از اواخر زمان ناصرالدین شاه قاجار و از آغاز فعالیت یکی از زرتشتیان به نام اردشیر ریپورتر که برای انگلستان جاسوسی می کرد، رو به فزونی گذاشت.
نگارنده تاکنون به هیچگونه سند و منبع تاریخی که پیش از تاریخ های یاد شده بالا باشد و دلالت بر مهاجرت زرتشتیان به هند بکند، مواجه نشده است و امیدوار است کسانی که احیاناً چنین منبعی را می شناسند از روی لطف اطلاع دهند.
برای آگاهی بیشتر بنگرید به:
اصطخری، ابواسحق ابراهیم، مسالک و ممالک، به اهتمام ایرج افشار، چاپ سوم، تهران، 1368؛ حصوری، علی، آخرین شاه، تهران، 1371؛ شهمردان، رشید، تاریخ زرتشتیان پس از ساسانیان، تهران، 1360، صفحه 220 تا 241?

منبع:
پژوهش های ایرانی با اندک جا به جایی عبارت

لینک مرتبط:
افسانه مهاجرت پارسیان از ایران به هند