إنما المشرکون نجس

پس از درج سخن آیت الله جناتی در استخر در مورد پاکی مشرکان، چند سوال در مورد سازگاری سخن ایشان با آیه ی 28 در سوره توبه رسید: «إنما المشرکون نجس فلا یقربوا المسجد الحرام؛ مشرکان نجسند پس نباید نزدیک مسجد الحرام شوند.»
بحثهای اجتهادی بسیار دشوار است و تخصص بالا را می طلبد. فراوانند کسانی که سالیان دراز در حوزه های علمیه درس می خوانند اما به درجه اجتهاد نمی رسند. بنابراین ما نمی توانیم با دیدن چند آیه یا روایت، حکم شرعی اسلام را دریابیم.
ایشان در کتاب «همبستگی ادیان و مذاهب اسلامی» از صفحه 185 تا 198 مفصل در این مورد بحث کرده. خلاصه ی قسمتی از آن نوشته را می آورم هرچند در موقعیتی نیستیم که بتوانیم قضاوت کنیم و علمایی که مشرکان را نجس می دانند چه بسا جواب مناسب به ایشان را داشته باشند.

خلاصه ی توضیح آیت الله جناتی در مورد آیه ی فوق
یک) کلمه ی «نجَس» در این آیه به فتح جیم و مصدر است. در جای خود اثبات شده که در چنین مواردی باید کلمه ی «ذو» را قبل از مصدر در تقدیر گرفت. در این صورت آیه با نجاست عارضی مشرکان نیز سازگار است؛ چون آنان با چیزهای نجسی مانند شراب سروکار دارند. (معنای آیه اینطور می شود: مشرکان حامل نجاست هستند نه اینکه ذات آنها نجس است.)

دو) نجاست در لغت بر هرچیزی که دارای پلیدی باشد اطلاق می شود؛ چه حسی و چه معنوی. (در فارسی هم به مال حرام می گوییم: فلان مال نجس است. در حالی که منظورمان پلیدی معنوی است نه نجاست اصطلاحی. یا اینکه در مورد کسی که دچار فساد اخلاقی است می گوییم: فلانی آدم کثیفی است. حال آنکه ممکن است در ظاهر تمیز باشد.)
نجاست مشرکان از نوع پلیدی روحی، با آیه مناسب تر است؛ زیرا خداوند پس از نجس خواندن مشرکان، آنان را از ورود به مسجدالحرام نهی کرده. اگر مراد نجاست ظاهری بود فرقی میان مسجدالحرام و سایر مساجد نبود بعلاوه داخل کردن چیز نجس در مسجدالحرام اشکال شرعی ندارد مگر هتک حرمت به حساب آید.
انسان جنب و زن حائض نیز از دخول به مساجد منع شده اند حتی اگر بدنشان نجس نباشد.

سه) در قرنهای اول و دوم هجری مخصوصا در عصر پیامبر(ص) غالبا کلمه «نجس» در معنای لغوی به کار می رفته. اختصاص این کلمه در معنای اصطلاحی مربوط به قرنهای سوم و چهارم به بعد است.
بنابراین هرجا کلمه ی «نجس» در دو قرن نخست بدون قرینه به کار رفته باید بر معنای لغوی حمل شود.

یادآوری:
الف) اگر نتوان نجاست مشرکان را اثبات کرد، باید آنها را پاک به حساب آورد. زیرا براساس روایات، همه چیز پاک است مگر نجس بودن آن ثابت شود.

ب) در عصر پیامبر اسلام(ص) تعداد مسلمانان محدود بود و تنها با غیر مسلمانان اعم از اهل کتاب و مشرکان می جنگیدند. وقتی که آنان اسیر و به بردگی گرفته می شدند، اگر آنان نجس بودند چگونه می توانستند با آنها زندگی کنند و در کارهای خانه مثل آب آوردن و شستشو و طبخ غذا و ... کمک کنند؟